Productie is het vervaardigen van één of meer tastbare producten middels het gebruik van machines, gereedschappen en/of arbeid teneinde deze te gebruiken/verbruiken of verkopen. In dit laatste geval leidt productie tot omzet, een belangrijke bedrijfseconomische factor.
Tijdens productieprocessen dient er waarde aan het product toegevoegd te worden, al dan niet door middel van wijzigingen aan de fysieke toestand van het product, teneinde te voldoen aan de wensen van de klant(en). De term productie heeft betrekking of allerlei vormen en gradaties, variërend van industriële productie waarbij ruwe grondstoffen worden verwerkt tot specifieke eindproducten, tot de productie van high tech microprocessoren voor talloze elektronica producten.
In de vrije markt economie wordt de term productie veelal in verband gebracht met massaproductie, oftewel de grootschalige productie van consumenten goederen teneinde winst te behalen. Ondanks de vrije markt economie dienen alle producenten zich in enige mate te houden aan de regels en wetgeving welke door de betreffende overheid zijn opgesteld.
Samenwerking
Productie is echter meer dan ‘slechts’ het vervaardigen van tastbare producten. Het draait eveneens om samenwerking, immers produceren is niet de taak van één individu. Een autofabrikant is een goed voorbeeld van een organisatie met veel verschillende productieprocessen. Voordat de basisbenodigdheden voor een productieproces arriveren (ontvangst) heeft men veelal te maken met verschillende leveranciers (Tiers).
- Tier 4: Grondstoffenleverancier;
- Tier 3: Leverancier monodeel;
- Tier 2: Leverancier product;
- Tier 1: Leverancier systeem.
De samenwerking met partners kan zodanig worden geregeld dat een gedeelte of de gehele productie door derden wordt verricht. In dit geval spreekt men van productie uitbesteding. Veel autofabrikanten kopen tegenwoordig ruim 70% van de waarde van een voertuig in. De kwaliteit van het eindproduct wordt hierdoor in hoge mate bepaald door de kwaliteit van de inkoopdelen. Voor dergelijke samenwerkingsverbanden geldt dan ook dat de keten van toeleveranciers (Tiers) zo sterk is als de zwakste schakel. Een goede beheersing van de keten bepaalt voor een groot deel het succes.
Ontwikkeling
Zie ook Geschiedenis – Lean Manufacturing
In de ontwikkeling van productieprocessen kunnen drie primaire stadia worden onderscheiden:
- Handmatige productie;
- Massaproductie;
- Lean productie.
Handmatige productie
De geschiedenis van commerciële, handmatige productie gaat terug tot de 16e eeuw waarin handgemaakte producten door vaklieden werden vervaardigd. In de 19e eeuw bevond de handmatige productie zich op het hoogtepunt. Specialistische vaklieden werkten in deze tijd met trots aan ‘hun’ product. De mate van eigenaarschap en de kwaliteit van deze handgemaakte producten waren hoog, echter de productieaantallen waren zeer laag. Mede door de ambachtelijke werkzaamheden (specialistisch werk) waren de kosten per product zeer hoog en voor kostenreductie was in deze tijd geen aandacht.
Massaproductie
Vanaf het begin van de 20ste eeuw maakte steeds meer bedrijven de overstap van handmatige productie naar massaproductie. Een groot voorbeeld hiervan is de introductie van de lopende band door Ford in het jaar 1914. De overgang van het traditionele productieproces naar een systematische productie (rationalisering) middels het gebruik van een assemblagelijn, betekende voor dit bedrijf een ongekende groei van circa 20.000 producten per jaar in 1908 naar meer dan 300.000 producten in het jaar 1914. Massaproductie werd de standaard en specialisten waren niet langer noodzakelijk om het werk uit te voeren. Vaklieden werden vervangen door laag opgeleid personeel, zonder trots voor het vak. Handgemaakte componenten werden vervangen door uitwisselbare onderdelen, teneinde zo verschillende varianten van één soort product te kunnen leveren. De productieaantallen lagen drastisch hoger en de kosten werden gereduceerd. Dit gold echter eveneens voor de kwaliteit van het product. Ondanks de loonsverhoging voor het personeel (per dag) waren de loonkosten voor de organisatie uitgezet tegen de productieaantallen vele malen lager. Er moest hard worden gewerkt om productieaantallen te behalen en er was meer focus op goedkopere grondstoffen. Om de kosten van inkoopdelen de drukken werden deze in grote hoeveelheden op voorhand ingekocht en opgeslagen (= voorraad).
Lean productie
Tegenwoordig stappen steeds meer organisaties over van massaproductie naar Lean productie. In de tweede helft van de 20ste eeuw was het vooral Toyota die zichzelf onderscheidde door grote ontwikkelingen op het gebied van productieprocessen. In Lean productie worden assemblagelijnen opgesplitst in flexibele werkcellen en personeel wordt een breder werkgebied geboden ten opzichte van massaproductie. In dit klantgerichte productieproces staat de mens centraal. De persoonlijke ontwikkeling van het personeel krijgt veel aandacht. Het belang van hoog gekwalificeerde medewerkers is groot en steeds meer verantwoordelijkheden worden toebedeeld aan de werknemers in plaats van het management. Lean productie kenmerkt zich door de hoge mate van variëteit in producten in combinatie met de hoge kwaliteitseisen. Kostenreducering vind plaats door middel van procesverbeteringen en de eliminatie van niet waarde toevoegende handelingen. Door de centrale rol van de klant worden de productieaantallen afgestemd op de klantvraag. Overproductie en voorraden zijn niet langer toegestaan (verspillingen).
Samengevat:
| Handmatige productie | Massaproductie | Lean productie | |
| Wanneer | Eind 1800 | Begin 20e eeuw | Heden |
| Methode | Enkelvoudige productie in werkplaats | Lopende band (Ford 1914) eentonig repetitief werk | Werkcellen en flexibele assemblagelijnen |
| Mens | Ambacht, Vaklieden met trots | Laag opgeleid personeel zonder trots | Breed vakgebied Hooggekwalificeerd met trots |
| Materiaal | Handgemaakte componenten | Uitwisselbare componenten | Uitwisselbare componenten, meer variëteit |
| Kwaliteit | Zeer hoog | Lagere kwaliteit | Hoge kwaliteit (-eisen) |
| Productieaantallen | Zeer laag | Hoog (vrijwel allen identiek) | Afgestemd op klantvraag |
| Kosten | Zeer hoog | Betaalbaar voor modaal | Kostenreductie door procesverbetering |
| Kostenreductie | Geen prioriteit, noch aandacht | Lagere lonen, harder werken, goedkopere grondstoffen | Focus op non-value added work |