De takttijd wordt vaak vergeleken met de hartslag van het proces, oftewel het (productie-)ritme van de workflow in het proces. Het woord is afkomstig van het Duitse ´Taktzeit´ en wordt in verschillende typen productieprocessen gebruikt. Vooral in de automobielindustrie, waar veelal middels een lopende productielijn wordt geproduceerd, is takttijd een bekend begrip. De productielijn beweegt zich hier voort met constante snelheid en levert na verloop van tijd (de takttijd) producten af.
De takttijd kan worden omschreven als de tijd tussen twee producten welke benodigd is om te kunnen voldoen aan de klantvraag. Grote massaproducenten hanteren in sommige gevallen takttijden van enkele seconden, terwijl sommige Build-to-Order producenten enkele minuten tot uren hanteren. Er zijn zelfs voorbeelden bekend (zoals scheepsbouwers) die takttijden hanteren van enkele dagen. Hoe komen deze takttijden tot stand?
De takttijd van een productieproces wordt berekend door de beschikbare productietijd af te stemmen op de klantvraag. In de vorm van een formule betekent dit:
Hierin is:
- Tt = Takttijd;
- Ta = Netto beschikbare productietijd (Available);
- Td = Klantvraag (Demand).
Een productieproces bevat vrijwel altijd verschillende productieteams, welke allen een bijdrage leveren aan het eindproduct. Deze bijdragen van productieteams worden verzorgd door interne werkposten. Alle activiteiten welke benodigd zijn om het eindproduct tot stand te brengen worden ondergebracht binnen deze werkposten. Iedere werkpost dient de activiteiten binnen takttijd afgerond te hebben. Echter, binnen deze aaneenschakeling van werkposten en productieteams bevinden zich verschillen in cyclustijden. Indien werkpost -B63- de activiteiten eerder heeft afgerond dan werkpost -C63-, dan dient er te worden gewacht (verspilling) tot de takttijd voorbij is en de volgende post gereed is het product te ontvangen. De (interne) rolverdeling van “leverancier-klant” tussen de werkposten en teams speelt hierbij wederom een essentiële rol.
Takttijd gestuurde processen elimineren tussentijdse productievoorraden, doordat een product pas wordt afgeleverd aan een volgende werkpost (klant) zodra deze gereed is om het product ook daadwerkelijk te kunnen ontvangen. Daarnaast heeft takttijdsturing een belangrijk voordeel te bieden op het gebied van voorspelbaarheid van een proces, doordat er op gedefinieerde tijdsintervallen producten worden afgeleverd.
Voorbeeld
Voor de productie van Truck-X zijn in totaal 8 arbeidsuren (480 min) per ploeg beschikbaar. Na aftrek van de lunchpauze (30 min), twee koffiepauzes (2 x 10 min) en de opstartbespreking (10 min) rest er een netto beschikbare productietijd van 420 minuten per ploeg. Bij een klantvraag van 70 trucks per ploeg resulteert dit in een takttijd van 6 minuten per truck teneinde de klantvraag te behartigen.
In productieprocessen waar mensen en machines samenwerken is het in realiteit niet mogelijk 100% efficiency te behalen. Er zijn tal van (externe/interne) omgevingsfactoren en verstoringen welke invloed kunnen hebben op de productielijn. Om deze reden zal de snelheid van een productielijn in de praktijk altijd hoger liggen dan de klantvraag (takttijd), om te voorkomen dat de productleveringen in gevaar komen.