Een visgraatdiagram dankt zijn naam aan zijn vormgeving (oorzaak-gevolgdiagram). Het wordt veelvuldig gebruikt voor de identificatie van:
- (mogelijke) oorzaken;
- (mogelijke) oplossingen;
- (mogelijke) oorzaken van mislukte oplossingen.
Met behulp van correlatieonderzoek kan het verband (samenhang) tussen de oorzaak van een probleem en het gevolg ervan, in kaart worden gebracht, oftewel de oorzaak-gevolgrelatie. De visgraat-achtige structuur van het diagram biedt de gebruiker de mogelijkheid om oorzaken na identificatie te structureren in verschillende categorieën. Deze vier categorieën (4M’s) vertegenwoordigen de invalshoeken, waar vanuit in basis alle oorzaken van problemen kunnen worden gerangschikt:
- Mens: betreft de menselijke aspecten in het proces;
- Methode: beteft de voorgeschreven instructies, handelingen en procedures in het proces;
- Machine: betreft de machines en middelen welke in het proces worden gebruikt;
- Materiaal: betreft alles wat bewerkt/verwerkt moet worden.
Veel organisaties kiezen ervoor overige aspecten in het visgraatdiagram te integreren, zoals:
- Management;
- Markt;
- Milieu;
- Meetmethode;
- Organisatie;
- Omgeving.
Toepassing
Het voordeel van een visgraatdiagram is dat deze problemen en de oorzaken die hieraan ten grondslag liggen direct zichtbaar maakt. Om tot een dergelijk overzicht te komen dienen er vier primaire stappen gevolgd te worden.
- Probleemidentificatie: Omschrijf het probleem op een eenvoudige manier (bijv. steekwoord) en plaats deze op de centrale lijn van het visgraatdiagram. (“Effect”)
- Oorzaken: Onderverdeling van de hoofdoorzaken in vier (of meer) categorieën.
- Oorzaakinventarisatie: Verdieping van de hoofdoorzaken teneinde alle mogelijke oorzaken welke gerelateerd zijn aan het probleem te identificeren. (Brainstorm)
- Evaluatie: De kernoorzaak welke voortkomt uit het diagram
Voorbeeld visgraatdiagram
In het voorbeeld worden de oorzaken van het probleem geïdentificeerd. Een bedrijf heeft problemen met een toename van lekkende producten. Middels het visgraatdiagram zijn de (hoofd-)oorzaken in kaart gebracht. Toebehorend aan het diagram wordt een toelichting opgeleverd.
Tijdens het opstellen van een visgraatdiagram wordt in de praktijk veelvuldig gebruik gemaakt van brainstorming. Onder andere voor het identificeren van mogelijke oorzaken en oplossingen is deze methodiek zeer geschikt. Het gebruik van de creativiteit, denkkracht en ervaring van alle betrokkenen uit het proces wordt tijdens dergelijke sessies (zeer) aangemoedigd. Nadat de visgraatdiagram is opgesteld dient er als groep besloten te worden welke (kern-)oorzaken prioriteit krijgen. In veel organisaties wordt dit op eenvoudige wijze gedaan door ieder teamlid hetzelfde aantal ‘punten’ te geven (bijvoorbeeld. 3 of 5 punten). Vervolgens dienen alle punten te worden verdeeld over de oorzaken, waarbij de teamleden zelf bepalen of de punten worden verspreidt of allemaal aan één oorzaak worden toegekend. De uitkomst is een vertegenwoordiging van de mening van de groep en zorgt ervoor dat latere discussies direct kunnen worden afgebroken.
